عوارض چاقی کودکان علاوه بر به اضافه وزن در آن‌ها، می‌تواند عوارض جبران ناپذیر جسمی و روانی نیز به همراه داشته باشد. عموما کودکانی که اضافه وزن دارند دچار مشکلت تنفسی، قلبی، مغزی و اختلالات خواب و خوردن می‌شوند که در صورت ادامه دار بودن به بزرگسالی‌شان هم آسیب می‌رساند. آسیب‌های روانی نیز شامل افسردگی، اضطراب و کمبود اعتماد به نفس است. بسیاری از والدین چاقی کودکشان را جدی نمی‌گیرند و لازم است آگاهی خود را در این زمینه بالا برده و این موضوع را کنترل کنند و برنامه غذایی متناسب و تحرک بیشتری را برای کودکان در نظر بگیرند. در ادامه به بررسی بیشتر عوارض چاقی در کودکان خواهیم پرداخت پس با ما همراه باشید.
دلیل چاقی در کودکان
ژنتیک و عادات غذایی یا هردوی آن‌ها در کنار هم می‌توانند دلیل چاقی در کودکان باشند. در بعضی از موارد وجود مشکلات غدد درون ریز و متابولیسم، سندروم‌های ژنتیکی و دارو‌ها می‌توانند باعث چاقی در کودکان بشوند. بسیاری از والدین سعی دارند که برای افزایش رشد کودک و نیرومند کردن کودک غذای اضافی به او بدهند که تصور اشتباه و نادرستی است. معده کودک کوچک و متناسب با جثه اوست و اگر غذای اضافی به او داده شود ممکن است دچار چاقی شود. محلی که کودک غذا می‌خورد باید به دور از استرس و هیجان باشد که عموما رعایت نمی‌شود. غذا دادن به کودک در مقابل تلویزیون و کامپیوتر باعث پرخوری کودک می‌شود به دلیل این‌که پیام سیری را از مغزش دریافت نمی‌کند و با توجه به هیجانش غذا می‌خورد.
اهمیت تشخیص زودهنگام برای پیشگیری از عوارض چاقی کودکان
عوارضی که چاقی بر روی کودک می‌گذارد فقط مخصوص دوران کودکی او نیست و بر سلامت نوجوانی و بزرگسالی او هم تاثیراتی را می‌گذارد. اگر زودتر وزن کودکان چاق کاهش پیدا نکند می‌تواند در بزرگسالی دچار مشکلات زیادی بشود پس بهتر است که چاقی کودک زودتر تشخیص داده شود تا برای کاهش وزن او به زودی برنامه ریزی شود که قبل از رسیدن به نوجوانی وزنش کاهش یابد.
ریشه چاقی را بخشکانید
در حال حاضر در کشور آمریکا بین ۲۱ تا ۲۵ درصد کودکان اضافه وزن دارند و از این تعداد ۱۶ تا ۱۸ درصد آنان چاق هستند. بی شک در کشور ما نیز چاقی یکی از مشکلات کنونی بیشتر کودکان و نوجوانان ده تا ۱۸ ساله است. گویی با افزایش تک فرزندی، والدین تمایل بیشتری برای تغذیه بیش از اندازه فرزندشان دارند. هنوز هم بسیاری از والدین تپل بودن را مساوی با زیبایی و سلامت کودکان می‌دانند که باید به آنان گفت:مادر و پدر‌های عزیز کودکان تپل! حتی اگر فرزندتان در بزرگسالی به ضرب و زور انواع رژیم‌های مختلف و ورزش‌های سنگین از شر چاقی و اضافه وزن رها شود، اما همه سلول‌های چربی آماده و مستعد در بدن جاخوش کرده اند و با کوچکترین ناپرهیزی درست مثل بادکنکی بزرگ می‌شوند و به همان حالت اولیه باز می‌گردند.
اضافه وزن در گروه شیرخواران
از طرفی افرادی که در سنین طفولیت و شیرخوارگی چاق هستند آمادگی بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع دو (غیروابسته با انسولین)، بیماری فشار و افزایش چربی خون در سنین بالاتر دارند. اختلالات کبدی و کلیوی نیز به میزان قابل توجه بیشتری در آنان بروز می‌کند و حتی ممکن است با مشکلاتی در تولید مثل نیز مواجه شوند.
به همین دلایل، سنجش وزن کودکان و تلاش برای متعادل کردن وزن آن‌ها بسیار مهم است. چاقی یا اضافه وزن را می‌توان بسادگی با سنجش توده بدنی (B.M.I) سنجید. در کودکان زیر دو سال نمودار کارت‌های سلامت، خط و مشی را تعیین کرده است، اما این معیار تنها در صورت تایید تیم پزشک معالج و با در نظر گرفتن شرایط ارثی و استخوان بندی کودک بررسی می‌شود. مثلا کودک هشت ماهه‌ای که ۱۲ کیلوگرم وزن دارد، از روی اعداد و ارقام چاق به حساب آید، اما با در نظر گرفتن نژاد ارثی، توده قدی و استخوانی ممکن است به عنوان کودک سالم درشت در نظر گرفته شود.
چرا کودکم چاق شده؟
کودکانی که اضافه وزن دارند، سنگین ترند و تحرک کمتری نسبت به هم سن و سالانشان دارند. دوستان شان بسادگی اجازه همکاری در بازی‌های گروهی را به آن‌ها نمی‌دهند. در واقع چاقی روی چهره و ظاهر اثر می‌گذارد، آن‌ها را متفاوت از بقیه می‌کند و حس سرخوردگی به آنان می‌دهد.
رانده شدن از برنامه‌های گروهی، تفریحات و فعالیت‌های دوستانه می‌تواند مشکلاتی در اعتماد به نفس و ارتباطات کودکان پیش آورد. محدود کردن تحرک هم بیماری‌هایی برای سلامت در پی خواهد داشت. اگر کودکتان چاق است، علاوه بر نگرش به شیوه زندگی، به دنبال علت آن نیز باشید و آزمایش‌هایی مانند تیروئید و مشکلات متابولیسمی را با نظر پزشک انجام دهید. والدین نقش مهمی در میزان وزن کودک دارند. گاه آنان اندازه معده کودک را در نظر نمی‌گیرند و به زور به اوغذای بیش از نیاز می‌خورانند.
در نظر داشته باشید معده کودک کوچک و متناسب با سن و جثه اوست و نیازی نیست با خوراندن اجباری غذا به او آن را بزرگ کنید! غذا باید با اصول دقیق به کودک خورانیده شود، تغذیه در مقابل تلویزیون و در حین بازی رایانه‌ای آگاهی کودک را نسبت به میزان غذای مصرفی اش کاهش می‌هد و باعث می‌شود بدون توجه به پیام حس سیری مدام با توجه به هیجانش غذا بخورد.
با کمی افزایش فعالیت می‌توان به میزان زیادی مشکل چاقی را حل کرد، اگر کودک دبستانی دارید، بهتر است شرایطی فراهم کنید تا پیاده به مدرسه برود و بتواند تحرک مناسبی داشته باشد. اگر فرزندتان تقاضای غذای زیادی دارد، داد و قال نکنید و تنها نیم ساعت قبل از آماده کردن غذای اصلی به او میوه بدهید تا پیام سیری زودتر به مغز برسد و غذای کمتری میل کند. سالاد‌های حجیم متنوع با سس‌های مناسب مانند آبلیمو، سرکه ولع او را برای مصرف غذای زیاد کاهش می‌دهد. غذا‌های چرب و سرخ کردنی را کاهش دهید. دانه‌ها و آجیل با وجود فواید بسیار خطرناکند و نباید زیاد مصرف شوند، این نوع خوراکی‌ها کودک را سیر نمی‌کنند، اما کالری زیادی دارند.
دلایل گریز کودکان دارای اضافه وزن از ورزش
ممکن است کودکی که اضافه وزن دارد از پوشیدن لباس ورزشی تنگ یا کوتاه در عذاب باشد یا از پوشیدن نوع خاصی از لباس ورزشی در برابر هم سن وسال هایش خجالت بکشد. شاید از فعالیت ورزشی‌ای که برایش در نظر گرفته شده لذت نبرد یا در مواردی حتی ورزش کردن در جمع را دوست نداشته باشد و…. ب نابراین لازم است ابتدا دلایل عدم تمایل کودک به ورزش کردن را درک کنیم، بعد برای آن چاره‌ای متناسب در نظر بگیریم. به طور مثال اگر کودکی دوست ندارد در جمع ورزش کند می‌توانیم در خانه از ویدیو‌های ورزشی متناسب با کودکان استفاده کنیم.
هرچند توصیه می‌شود او را به ورزش کردن در جمع و مشارکت در فعالیت‌های جمعی تشویق کنیم. حتی ممکن است فرزندانی که سن بیشتری دارند علاقه‌مند به استفاده از وسایل بدنسازی خانگی باشند. اگر اینطور باشد خوب است اجازه چنین فعالیتی را به آن‌ها داده و ترغیبشان کنیم.
برای کودکان لباس مناسب تهیه کنیم و به آن‌ها اجازه دهیم که رنگ و لباس ورزشی مناسبشان را خودشان انتخاب کنند. وقتی کودک یا نوجوانی خودش لباس ورزشی اش را انتخاب کرده باشد برای استفاده از آن ذوق دارد و این امر به شروع ورزش کردن کمک می‌کند. البته والدین باید بر کارآمدی وسایلی که کودکان انتخاب می‌کنند نظارت و دقت کنند. توصیه اکید می‌شود حتما فعالیت ورزشی‌ای برای کودکان در نظر گرفته شود که او به انجام آن علاقه‌مند باشد. این علاقه می‌تواند در موفقیت شروع فعالیت ورزشی کودکانی که اضافه وزن دارند تاثیر زیادی داشته باشد.
عوارض چاقی کودکان در سنین پایین
بعضی از تاثیرات چاقی در دوران کودکی بروز پیدا می‌کند و می‌تواند سلامت کودک را به خطر بیندازد. بیماری‌هایی که بعد از چاقی کودک بروز پیدا می‌کند ممکن است بعد از کم کردن وزن از بین برود یا آثار آن در بدن فرد باقی بماند. عوارضی که چاقی بر روی جسم کودک می‌گذارد شامل خستگی، بی‌خوابی، بلوغ زودرس، دیابت نوع ۲، مشکلات تنفسی مانند آسم، اختلالات خوردن، مشکلات استخوانی و مفصلی، فشار خون بالا، افزایش کلسترول خون، اختلالات خواب مانند مشکل تنفس در خواب و عفونت‌های پوستی است. اگر چاقی کودک مدت زیادی ادامه پیدا کند نه تنها این عوارض بهبود پیدا نمی‌کنند بلکه می‌توانند باعث شوند مشکلات حادتری در هر بخش آسیب‌دیده به وجود بیاید.
عوارض چاقی کودکان در نوجوانی و بزرگسالی
بسیاری از مشکلات و عوارضی که بر اثر چاقی کودک ایجاد شده می‌تواند در بزرگسالی باعث بروز یک‌سری از بیماری‌های دیگر شود که دیگر قابل درمان نیستند. در ادامه به بیان این مشکلات می‌پردازیم.
مشکلات قلبی: افزایش فشار خون و کلسترول می‌تواند فرد را در بزرگسالی به بیماری قلبی مبتلا کند. ۸۰ درصد افرادی که در کودکی چاق هستند در بزرگسالی هم چاق می‌مانند و این می‌تواند باعث بروز سکته قلبی در آن‌ها شود.
کبد چرب: چاقی و تجمع چربی در کبد می‌تواند بعد از مدتی به کبد آسیب برساند. اگر کبد چرب درمان نشود فرد به سیروز کبدی و سرطان کبد مبتلا می‌شود.
سرطان: افزایش وزن و کمبود مصرف مواد غنی از مواد مغذی می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهد و یکی از مهم‌ترین عوارض چاقی کودکان است.
آرتریت: ابتلا به افزایش وزن و فشار ناشی از سنگینی وزن می‌تواند مفاصل را درگیر کند و فرد را به آرتروز مبتلا کند.
سکته: سکته مغزی و قلبی یکی از شایع‌ترین مواردی است که در صورت وجود اضافه وزن رخ می‌دهد.
عوارض چاقی کودکان
چاقی دوران کودکی می‌تواند عوارضی جسمی، اجتماعی و عاطفی برای فرزند شما داشته باشد.
دیابت نوع ۲
چاقی بر نحوه استفاده بدن از قند در بدن کودک تأثیر می‌گذارد. چاقی و کم تحرکی خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهد.
سندرم متابولیک
سندرم متابولیک، می‌تواند فرزند شما را در معرض بیماری‌های قلبی، دیابت یا سایر مشکلات سلامتی قرار دهد.
سندرم متابولیک شامل:
قند خون بالا
فشار خون بالا
تری گلیسیرید بالا
چربی اضافی شکم
کلسترول HDL کم (“خوب”)
کلسترول بالا و فشار خون بالا
رژیم غذایی نادرست می‌تواند باعث افزایش کلسترول و یا فشار خون در کودک شما شود. کسترول بالا و افزایش فشار خون می‌توانند در ایجاد لخته خونی در شریان‌ها نقش داشته باشند و باعث تنگی و سفت شدن شریان‌ها شود، تنگی شریان ممکن است منجر به حمله قلبی یا سکته مغزی در زندگی شود.
آسم
در کودکانی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند احتمال ابتلا به آسم بیشتر است.
اختلالات خواب
آپنه انسدادی خواب نوعی اختلال جدی است که در آن تنفس کودک به طور مکرر قطع می‌شود.
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
این اختلال که معمولاً علامتی ایجاد نمی‌کند باعث تشکیل رسوبات چربی در کبد می‌شود.
NAFLD می‌تواند منجر به ایجاد سیروز کبدی و آسیب به کبد شود.
شکستگی استخوان
در کودکان چاق بیشتر از کودکان با وزن طبیعی احتمال شکستن استخوان وجود دارد.
عوارض اجتماعی و عاطفی
چاقی در کودکان باعث کاهش عزت نفس شده و ممکن است کودک توسط هم سن و سالان خودش مورد آزار و اذیت قرار گیرد.
مشکلات رفتاری و یادگیری
کودکان دارای اضافه وزن نسبت به کودکان با وزن معمولی اعتماد به نفس پایین و مهارت‌های اجتماعی ضعیف تری دارند.
این مشکلات می‌تواند باعث بروز مشکلات رفتاری و اختلال در یادگیری کودک شود.
افسردگی
اعتماد به نفس پایین می‌تواند باعث احساس ناامیدی زیاد شده و منجر به افسردگی در برخی از کودکان چاق شود.
پیشگیری چاقی کودکان
برای پیشگیری از چاق شدن کودکان خود حتی اگر در حال حاضر وزن سالم و طبیعی دارند می‌توانید راهکار‌های زیر را عملی کنید:
* میوه و سبزیجات زیادی تهیه کنید.
* مطمئن باشید کودک شما به اندازه کافی می‌خوابد.
* اندازه وعده‌های غذایی را به طور مناسب برای سن کودک تان تنظیم کنید.
* ساعات تماشای تلویزیون و سایر کار‌های که احتیاج به تحرک کمی دارند به دو ساعت در کل روز کاهش دهید.
* کودک خود را حداقل سالی یکبار برای بررسی اختلالات رشدی و اندازه گیری وزن و قد به پزشک متخصص کودک نشان دهید.
* مصرف نوشیدنی‌های شیرین و قندی فرزندتان را محدود کنید یا حتی الامکان کودکان را تشویق کنید از مصرف آن‌ها خودداری کند.
* غذا خوردن را در رستوران‌ها و تهیه فست فود را محدود کنید و هنگامی که بیرون از خانه غذا می‌خورید، به کودک خود بیاموزید که چگونه غذا‌های سالم تری را انتخاب کند.
در طی این ویزیت، پزشک قد و وزن فرزند شما را اندازه گیری کرده و BMI را محاسبه می‌کند.
درمان چاقی کودکان
درمان چاقی دوران کودکی به سن و شرایط پزشکی دیگر کودک بستگی دارد. درمان معمولا شامل تغییراتی در رژیم غذایی و سطح فعالیت بدنی می‌باشد. در برخی شرایط، درمان ممکن است شامل دارو‌ها یا جراحی کاهش وزن هم باشد. آکادمی اطفال آمریکا توصیه می‌کند کودکان بزرگتر از ۲ سال و نوجوانانی که وزنشان بعنوان گروه اضافه وزن شناخته می‌شوند بهتر است برنامه حفظ وزن را رعایت کنند و مواظب افزایش وزن خودشان باشند.
کودکان ۶ تا ۱۱ ساله که چاق هستند ممکن است به منظور کاهش وزن تدریجی در ماه، عادات غذایی خود را اصلاح کنند.
روش‌های حفظ وزن یا کاهش وزن در کودکان یکسان است: کودک شما باید رژیم غذایی سالمی داشته باشد و فعالیت بدنی خودش را افزایش دهد.
میزان موفقیت برای رسیدن به وزن سالم در کودکان به تعهد والدین برای کمک به کودکان بستگی دارد.
تغذیه سالم
اصولا والدین تصمیم می‌گیرند که چه مواد غذایی خریداری و چه وعده‌های غذایی تهیه شود. برای همین حتی کوچکترین تغییرات می‌تواند تفاوت زیادی در سلامت فرزند شما ایجاد کند.
هنگام خرید مواد غذایی، بهتر است میوه و سبزیجات را انتخاب کنید. غذا‌های آماده مانند کیک ها، کلوچه‌ها و وعده‌های غذایی که حاوی قند، چربی و کالری زیاد هستند را قطع کرده و همیشه میان وعده‌های سالم را تهیه کنید.
نوشیدنی‌های شیرین مانند آب میوه‌ها را محدود کنید. این نوشیدنی‌ها در ازای کالری زیاد، ارزش غذایی کمی دارند.
فست فود را محدود کنید. بسیاری از گزینه‌های منو فست فود‌ها دارای چربی و کالری بالایی هستند.
از خوردن غذا جلوی تلویزیون، رایانه یا هنگام بازی ویدیویی خودداری کنید، چون در این مواقع کودک شما ممکن است متوجه مقدار غذایی که می‌خورد نباشد و خیلی سریع و غذای بیشتری بخورد.
برای کودک تان اندازه‌های غذایی مناسبی را تهیه کنید. کودکان به غذای کمتری نسبت به بزرگسالان احتیاج دارند.
فعالیت بدنی
بخش مهمی از رسیدن به حفظ وزن سالم، به ویژه برای کودکان، فعالیت بدنی و تحرک است. فعالیت بدنی کالری اضافی را می‌سوزاند، استخوان‌ها و ماهیچه‌ها را تقویت می‌کند و به کودکان کمک می‌کند شب‌ها به خوبی بخوابند و در طول روز هوشیار باشند. عادت‌های خوب ایجاد شده در دوران کودکی به فرزند شما کمک می‌کند تا در نوجوانی با وجود تغییرات هورمونی وزن مناسبی داشته باشند. کودکان باید حداقل برای یک ساعت در روز فعال باشند. فعالیت فرزند شما لازم نیست یک برنامه تمرینی ورزشی باشد. هدف این است که کودک شما حرکت کند و جنب و جوش داشته باشد. تحرک می‌تواند برای سوزاندن کالری و بهبود تناسب اندام بسیار عالی باشد.
فعالیت‌هایی را که فرزند شما به آن‌ها علاقه دارد را شناسایی کنید. به عنوان مثال، اگر فرزند شما به هنر علاقه دارد، به پیاده روی بروید تا برگ‌ها و سنگ‌هایی را که فرزند شما می‌تواند برای کار‌های هنری استفاده کند، جمع کنید. اگر فرزند شما علاقه زیادی به کتاب خواندن دارد در کتابخانه محله خود عضو شوید.
دارو‌ها
دارو ممکن است به عنوان بخشی از یک برنامه کلی کاهش وزن برای برخی از نوجوانان تجویز شود. خطرات مصرف دارو‌های تجویزی در دراز مدت ناشناخته است، و هنوز تأثیر دارو‌ها بر کاهش وزن و حفظ وزن برای نوجوانان مشخص نشده است.
جراحی کاهش وزن
جراحی کاهش وزن ممکن است گزینه‌ای برای نوجوانانی باشد که به شدت چاق هستند و از طریق تغییر سبک زندگی نتوانسته اند وزن خود را کاهش دهند. با این حال، مانند هر نوع جراحی، خطرات احتمالی و عوارض طولانی مدت وجود دارد. در مورد جوانب مثبت و منفی عمل جراحی کاهش وزن با پزشک فرزند خود مشورت کنید.
اگر چاقی برای سلامتی کودک شما خطرناک باشد، پزشک تان ممکن است عمل جراحی را توصیه کند.
جراحی کاهش وزن یک معجزه درمانی نیست و تضمین نمی‌کند که فرزند شما بتواند تمام وزن اضافی خودش را از دست بدهد یا برای همیشه بتواند وزن خودش را حفظ کند. جراحی جایگزین رعایت رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم نمی‌شود.
منبع: تابناک باتو
