کروپ (لارنگوتراکئوبرونشیت حاد) یک بیماری شایع دستگاه تنفسی در کودکان است که توسط ویروس های مختلفی به ویژه پاراانفلوانزا، RSV و گاه آنفلوانزا ایجاد می شود. این بیماری اغلب در شیرخواران و یا کودکان بین سنین ۶ ماه تا ۳ سال رخ می دهد و بروز آن بعد از سن ۶ سالگی نادر است. بیشتر موارد ابتلا به این بیماری در فصل پائیز و اوایل زمستان دیده می شود. همچنین پسرها اندکی بیشتر از دخترها به این بیماری مبتلا می شوند.
شایعترین علل ابتلا به کروپ عفونت های ویروسی هستند. این ویروس ها با ایجاد التهاب و تورم در حنجره و نای سبب بروز علائم بیماری می شوند. البته توجه به این نکته ضروری است که ابتلا به این عفونت های ویروسی بسیار شایع است و در بیشتر موارد سبب بروز علائم کروپ نمی شوند.
ابن ویروس ها ابتدا بینی و گلو را درگیر می کنند و سپس به حنجره و نای گسترش می یابند. با پیشرفت بیماری نای متورم می شود و فضای لازم جهت ورود هوا به ریه ها بسیار باریک می شود. اگر همزمان با این عفونت های ویروسی، عفونت های میکروبی نیز ایجاد شوند شدت بیماری بسیار بیشتر خواهد شد و نحوه درمان این عفونت های میکروبی نیز با انواع ویروسی اساساً متفاوت است.
علائم و نشانه ها
کروپ معمولا بیماری خفیفی است و کمتر از یک هفته طول می کشد، هرچند علائم ممکن است بقدری شدید شوند که تهدیدکننده زندگی بیمار نیز باشند. علائم معمولا کم کم پیشرفت می کنند و با تحریک و گرفتگی و سپس آبریزش بینی شروع می شوند. طی ۱۲ تا ۴۸ ساعت پیشرفت کرده و منجر به سختی در نفس کشیدن و سرفه های تیپیک این بیماری که به “barking cough” معروفند منجر می شوند. علت این نام گذاری این است که سرفه ها صدایی شبیه به پارس کردن دارند. همچنین حین تنفس صدایی شبیه شیهه اسب نیز ممکن است در بیماران شنیده شود (hoarseness). الگوی علائم بیماری کروپ بسیار مشخص است. بیماری معمولا در شب تشدید می شود و در طول روز بهبود می یابد. در شب های بعدی باز شدت بیماری نسبت به روز بیشتر می شود هرچند معمولا علائم از شب اول خفیف تر هستند.
اکثر مبتلایان به کروپ تب دارند که ممکن است از خفیف در حد ۳۸ درجه تا بسیار شدید ۴۰.۵ درجه متغیر باشد. علائم دیگری همچون لکه های کوچک قرمز روی بدن (rash)، قرمزی چشم ها و یا تورم غدد لنفاوی نیز ممکن است بسته به نوع ویروس ایجاد کننده بیماری دیده شوند.
با باریک شدن مجاری تنفسی، تنفس صدا دار می شود (که به آن استریدور می گویند) و با پیشرفت بیماری تنفس تندتر هم می شود و کودک بی قرار و مضطرب می شود. این بیقراری خود می تواند سبب افزایش تنگی مجاری تنفسی شود که این امر نیز خود باعث تشدید بیقراری می شود و این سیکل معیوب ادامه می یابد و در موارد شدید ممکن است کودک حتی قادر به نفس کشیدن خودبخودی نباشد.
با محدود شدن رسیدن اکسیژن به ریه ها ممکن است سطح اکسیژن خود کاهش یابد (هیپوکسی) و پوست رنگی آبی تیره پیدا کند (سیانوز). سیانوز معمولا ابتدا در نوک انگشتان، لاله گوش، نوک بینی، لب ها و زبان دیده می شود.
مسری بودن
کروپ توسط ویروس هایی ایجاد می شود که به راحتی ازطریق سرفه، عطسه و ترشحات تنفسی منتشر می شوند. کودکان مبتلا به کروپ حداقل تا سه روز بعد از شروع بیماری یا تا زمان قطع تب قابلیت انتقال بیماری به سایرین را دارند.
شدت کروپ
شدت کروپ می تواند از بسیار خفیف تا بسیار شدید متغیر باشد که این امر بستگی به میزان هوایی دارد که وارد ریه می شود. قطر مجاری تنفسی (که در شیرخواران به صورت طبیعی کوچکتر است) و میزان تنگی مجاری تنفسی ناشی از التهاب عوامل اصلی تعیین کننده شدت بیماری هستند. همچنین شدت بیماری ممکن است با بیقراری کودک به میزان قابل توجهی افزایش یابد.
کروپ خفیف: کودک مبتلابه کروپ خفیف معمولا هوشیار است. سیانوز و همچنین توکشیده شدن عضلات تنفسی بین دنده ای حین تنفس ندارد. سرفه پارسی شکل معمولا وجود دارد اما استریدور (تنفس صدادار) در حالت استراحت وجود ندارد هرچند ممکن است در زمان سرفه یا گریه کردن کودک ایجاد شود. شدت بیماری در موارد خفیف ممکن است به صورت متناوب و بخصوص در طول شب افزایش یابد.
کروپ متوسط: در این حالت کودک معمولا در حالت استراحت نیز تنفس صدادار و تو کشیده شدن عضلات بین دنده ای در حین تنفس را دارد. کودک ممکن است کمی گیج یا بیقرار باشد و درجات متوسطی از سختی در نفس کشیدن نیز داشته باشد.
کروپ شدید: کودک مبتلا به کروپ شدید در حالت استراحت استریدور (تنفس صدادار) و رتراکسیون (توکشیده شدن عضلات تنفسی بین دنده ای) دارد. رتراکسیون شدید است و توکشیده شدن استخوان جناغ نیز علاوه بر عضلات وجود دارد. کودک معمولا مضطرب، بیقرار و خسته است. سیانوز (آبی تیره شدن رنگ پوست) شایع است که ابتداً ممکن است تنها در زمان حرکت یا گریه کردن باشد اما با پیشرفت بیماری حتی در زمان استراحت نیز وجود خواهد داشت.
تشخیص کروپ
تشخیص کروپ غالباً براساس علائم و نشانه های بالینی است که شامل سرفه پارسی شکل و تنفس صدا دار است. این تشخیص بویژه در طی فصل های پائیز و زمستان مطرح می شود. رادیوگرافی قفسه سینه و تست های آزمایشگاه به ندرت مورد استفاده قرار می گیرند.
درمان کروپ
نوع درمان کروپ بستگی به شدت علائم و نشانه های بیمار و وجود عوامل خطر تشدید بیماری دارد. کودکانی که بیماری خفیفی دارند و عوامل خطر بیماری شدید را ندارند به راحتی در منزل درمان می شوند در حالیکه کودکان با بیماری متوسط تا شدید و با عوامل خطر تشدید بیماری باید در بخش های اورژانس بیمارستان مورد درمان قرار گیرند.
بیشتر موارد کروپ خفیف در منزل قابل درمان هستند. این درمان شامل استفاده از هوای مرطوب است که بهترین حالت آن استفاده از بخورد سرد است. در صورت عدم دسترسی به بخور سرد باید کودک را داخل حمام برد و ضمن بستن در حمام، شیر آب گرم را باز کرد تا بخار در حمام پخش شود. در این حالت نباید کودک را به هیچ وجه تنها گذاشت. با پر شدن حمام از بخار حال کودک به تدریج رو به بهبودی می رود. در این حین میتوان یک کتاب یا اسباب بازی مورد علاقه کوچک را نیز نزد او قرار داد تا آرامش بیشتری پیدا کند.
سایر کارهایی که میتوان در منزل برای بهبود کروپ انجام داد عبارتند از:
– باز گذاشتن پنجره در طول شب تا کودک از هوای خنک استنشاق کند. (بسیاری از والدین عنوان می کنند که کودکشان در راه انتقال به بیمارستان بسیار بهبود یافته است که این ناشی از تأثیر تنفس در هوای سرد در راه انتقال به بیمارستان است)
– پائین آوردن تب با داروهایی همچون استامینوفن یا ایبوپروفن.
– با دادن مایعات می توان میزان موکوس و سرفه را کاهش داد. آب گرم، آب سیب و لیموناد معمولا برای بچه های بالای شش ماه قابل استفاده هستند.
– از سیگار گشیدن داخل منزل باید جداً جلوگیری شود. دود سیگار سبب تشدید علائم بیماری می شود.
– سر کودک باید بالا نگه داشته شود. شیرخواران را می توان در صندلی های شیرخوار مخصوص اتوموبیل قرار داد. همچنین می توان برای کودکان از یک بالش اضافه استفاده کرد. دقت داشته باشید که استفاده از بالش برای کودکان زیر ۱۲ ماه ممنوع است.
– والدین در طول شب حتما در اتاق کودک بخوابند تا درصورت بروز علائم سریعا در دسترس باشند.
درصورت شدید بودن علائم بیماری شامل سختی در تنفس، سرفه های شدید همراه با سرازیر شدن آب از دهان کودک، گیجی و … کودک سریعا باید به نزد پزشک آورده شود.
در مراکز درمانی نیز معمولا از بخور سرد جهت بهبود حال بیمار استفاده می شود. درمان دارویی معمولا شامل استفاده از یک دوز گلوکوکورتیکوئید می باشد. بیشترین دارو گلوکوکورتیکوئید مورد استفاده در درمان کروپ کودکان دگزامتازون است که به میزان ۰.۶ میلی گرم به ازای هر کبوگرم از وزن بدن تجویز می شود. دگزامتازون را می توان از طریق شربت خوراکی یا به شکل وریدی یا عضلانی جهت بیمار استفاده نمود. دگزامتازون دارویی مناسب و طولانی اثر جهت درمان کروپ است و سبب کاهش تورم مجاری هوایی و حنجره می شود. شروع اثر دگزامتازون طی حداکثر ۶ ساعت پس از تجویز است. استفاده از دگزامتازون سبب کاهش نیاز به ویزیت مجدد، زمان بستری در اورژانس و همچنین دوز سایر داروها می شود.
در موارد متوسط تا شدید می توان از اپی نفرین (آدرنالین) نیز جهت بهبود بیمار استفاده کرد. فرم دارویی اپی نفرین برای درمان کروپ اپی نفرین راسمیک است که به صورت استنشاقی می باشد. اپی نفرین نیز تورم مجاری هوایی را کاهش می دهد و مدت زمان اثر آن بسیار زودتر از دگزامتازون است. اما طول اثر آن بسیار کوتاه است (دو ساعت یا کمتر) و در موارد شدید ممکن است هر ۲۰-۱۵ دقیقه نیاز به تکرار دوز آن وجود داشته باشد.
استفاده از درمان های دیگر از جمله آنتی بیوتیک ها، داروهای ضدسرفه و ضداحتقان و آرام بخش ها به طور معمول برای کودکان مبتلا به کروپ توصیه نمی شود. آنتی بیوتیک ها اثری بر ویروس ها که عامل اصلی ایجاد کروپ هستند ندارند. داروهای ضد سرفه و ضد احتقان نیز اثر ثابت شده ای در این بیماران ندارند و آرامبخش ها نیز ممکن است علائم کاهش میزان اکسیژن خون و سختی تنفس را بپوشانند و لذا سبب تأخیر در شروع درمان موارد شدید شوند.
پیشگیری از کروپ
متأسفانه، راهی برای جلوگیری از ابتلا به کروپ وجود ندارد. اما می توان با رعایت اصول ساده بهداشتی میزان انتقال ویروس را به حداقل رساند. برخی از این روش ها عبارتند از:
– شستن مکرر دست ها با آب و صابون. دست ها باید با صابون معمولی یا ضدباکتری حدود ۱۵ تا ۳۰ ثانیه شسته شوند. دقت لازم جهت شستشوی زیر ناخن‌ها، لای انگشتان و مچ دست باید صورت گیرد.
– استفاده از محلول های الکلی شستشوی دست هنگامی که امکان شستشو با آب و صابون فراهم نباشد جایگزین خوبی برای شستشو با آب و صابون می باشد.
– از تماس نزدیک با بالغین و کودکانی که به عفونت های مجاری تنفسی فوقانی مبتلا هستند از جمله سرماخوردگی باید جلوگیری شود. این کار هرچند ممکن است مشکل به نظر برسد اما امری بسیار مؤثر در جلوگیری از انتقال ویروس های تنفسی می باشد.
– واکسیناسیون سالانه برعلیه آنفلوانزا در کودکان بزرگتر از شش ماه توصیه می شود.
چه هنگامی باید به پزشک یا اورژانس مراجعه کرد؟
هر زمانی که علائم و نشانه های تشدید کروپ مشاهده شوند والدین باید سریعا کودک را به یک مرکز درمانی منتقل نمایند. این علائم عبارتند از:
- سختی در تنفس
- رنگ پریدگی یا آبی تیره شدن پوست
- حملات شدید سرفه
- آبریزش شدید از دهان (drooling) یا سختی بلع
- عدم توانایی در صحبت کردن یا گریه، ناشی از سختی تنفس
- صدای سوت مانند حین تنفس یا تنفس صدادار (همراه با یک صدای تیز) حین نشستن یا استراحت.
- جمع شدن یا تو کشیده شدن عضلات بین دنده ها یا بالای جناغ هنگام تنفس.
- طول کشیدن تب بیش از سه روز.
- علائم کروپ خفیف که بیش از ۷ روز ادامه داشته باشد.
- هرگونه نگرانی درمورد وضعیت کودک.
منبع: دکتر قرشی
