باکتری کلستریدیوم سمی را بانام بوتالینوم نوع A تولید می‌کند که یک سم خطرناک است و به نام تجاری بوتاکس معروف است. باوجوداین، پزشک‌ها با استفاده از دوز کم این سم برای درمان بیماری‌های مختلفی (از فلج مغزی گرفته تا افسردگی) استفاده می‌کنند.
دکتر اریک فینزی، جراح پوست و رئیس پزشکی مرکز زیبایی چووی چیس در ایالت مریلند آمریکا می‌گوید: «بیش از نیمی از کاربردهای بوتاکس در زمینه پزشکی است و بوتاکس با ضعیف یا فلج کردن موقت فعالیت عضله‌ها در درمان بیماری‌ها موثر واقع می‌شود.»
علاوه بر این، دکتر فینزی می‌گوید: «تاثیر مثبت تزریق بوتاکس روی بخش‌های مختلف بدن متفاوت است و این تاثیر مثبت تنها بین ۳ تا ۱۲ ماه می‌تواند دوام داشته باشد.»
علاوه بر این، دکتر فینزی می‌گوید که تزریق بوتاکس یک روش درمانی گران‌قیمت است و معمولا باید چند بار تکرار شود که همین تکرار تزریق هزینه را بیشتر می‌کند.
به‌طورکلی، بوتاکس در زمینه پزشکی کاربردهای متعدد و شگفت‌آوری دارد که در ادامه به کاربردهای مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا اشاره می‌کنیم. علاوه بر این به کاربردهایی که در دست بررسی است نیز می‌پردازیم.
1- تنظیم ضربان قلب
محققان روسی در یکی از پژوهش‌های خود به دهلیز قلب افراد مبتلابه فیبریلاسیون دهلیزی، بوتاکس تزریق کردند. تحقیق این محققان بر اساس این فرضیه بود که بوتاکس می‌تواند ضربان قلب را آرام کند و کارایی آن را در پمپاژ کردن خون به بدن افزایش دهد.
درنهایت، نتیجه تحقیق این محققان روسی نشان داد که تزریق‌های بوتاکس در تنظیم ضربان قلب افراد مبتلابه فیبریلاسیون دهلیزی تاثیر مثبت داشته است.
دکتر پوکوشالوو و همکارانش از مرکز تحقیقاتی دولتی آسیب‌شناسی گردش خون در شهر نووسیبیرسک روسیه نتایج این تحقیق را در سال ۲۰۱۵ در مجله Circulation: Arrhythmia and Electrophysiology به چاپ رساندند.
دکتر پوکوشالوو می‌گوید: «تحقیق آنها در مقیاس کوچک انجام‌گرفته است و بر اساس این تحقیق تزریق بوتاکس هیچ عوارض جانبی نداشته است، اما چنین تحقیقی باید در سطح وسیع انجام شود تا بتوان نتایج آن را قاطع دانست و عمومیت داد.
2- درمان افسردگی
روحیه ما روی حالت صورت ما تاثیر می‌گذارد، اما آیا حالت صورت ما روی روحیه ما اثر دارد؟ دانشمند مشهور، چارلز داروین در یکی از مقالات خود در سال ۱۸۷۲ اذعان می‌کند که حالت چهره می‌تواند روی روحیه شما تاثیر بگذارد.
دکتر فینزی می‌گوید: «در صورت غمگین بودن عضله‌های میان ابروها پیام غمگین‌بودن را به مغز می‌رسانند و این عضله‌ها ازآنچه شما می‌خواهید فعال‌تر می‌شوند.»
به عبارت دیگر، افسردگی و غمگین بودن باعث فعال‌تر شدن عضله‌های میان ابروها و در نتیجه تغییر حالت صورت می‌شوند.
دکتر فینزی و همکارانش برای آزمودن این نظریه خود یک گروه ۸۵ نفری از افراد مبتلابه افسردگی را از طریق یک سری تزریق‌های بوتاکس تحت درمان قرار دادند. دکتر فینزی و همکارانش نتایج این تحقیق را در سال ۲۰۱۴ در مجله Journa- of Psychiatric Research به چاپ رساندند. نتایج تحقیق آنها نشان داد که نیمی از این بیماران به تزریق‌های بوتاکس واکنش خوبی نشان دادند.
به بیان دقیق‌تر، افسردگی حدود یک‌سوم از این بیماران یا بهتر شد یا تقلیل یافت. در این تحقیق هر تزریق بوتاکس ۱۰ دقیقه طول کشید و عوارض جانبی آن خفیف بودند. این عوارض خفیف شامل خونریزی کم یا کبودشدن بین ابروها و سستی پلک بود. به‌طور میانگین، تاثیر مثبت درمان بوتاکس برای ۳ ماه ادامه داشت.
دکتر فینزی می‌گوید: «او و همکارانش همچنان در حال انجام آزمایش‌های بالینی در مورد کارایی و بی‌خطری تزریق بوتاکس در درمان افسردگی هستند و امیدوارند که به هدف نهایی خود یعنی گرفتن تاییدیه از سازمان غذا و دارو دست یابند.»
3- درمان میگرن
همان‌طور که می‌دانید، میگرن به بیماری ناتوان‌کننده‌ای گفته می‌شود که شامل علائمی همچون سردردهای شدید، حالت تهوع و استفراغ است. افراد مبتلابه این بیماری پس از تزریق بوتاکس برای برطرف کردن چین‌وچروک‌های صورت خود باکمال تعجب دریافتند که مشکل میگرن آنها برطرف شده است.
به‌عبارت‌دیگر، افرادی که برای برطرف کردن چین‌وچروک صورت خود از بوتاکس استفاده کرده بودند به‌طور ناخواسته درد میگرن خود را درمان کردند.
بر اساس این اتفاق محققان تحقیق‌هایی را انجام دادند و دریافتند که تزریق بوتاکس در اطراف سر و گردن می‌تواند به‌طور موثری باعث درمان درد میگرن شود.
در سال ۲۰۱۰، سازمان غذا و داروی آمریکا تایید کرد که بوتاکس برای درمان میگرن‌های مزمن مفید است. برای تزریق درد میگرن از طریق بوتاکس، یک فرد بیمار باید هر سه ماه، ۳۱ تزریق بوتاکس در جلو، عقب و اطراف سرش انجام دهد.
علاوه بر این، محققان در حال بررسی و مطالعه استفاده از بوتاکس در درمان دیگر شکل‌های سردرد هستند. در سال ۲۰۱۵ در مجله Cephalalgia تحقیقی به چاپ رسید که بر اساس نتایج آن تزریق بوتاکس باعث کاهش تکرر سردردهای خوشه‌ای شرکت‌کننده‌های تحقیق‌شده است.
محققان این تحقیق نتیجه‌گیری کرده‌اند که برای تایید قاطع تاثیر بوتاکس در کاهش سردردهای خوشه‌ای باید تحقیقاتی در سطح وسیع انجام بگیرد.
4- درمان تعریق شدید
به عقیده جامعه بین‌المللی (Internationa- Hyperhidrosis Society)، تعریق بیش‌ازحد زیر بغل مشکل شرم‌آوری است که میلیون‌ها نفر از مردم جهان را تحت تاثیر قرار داده است.
در سال ۲۰۰۴، سازمان غذا و داروی آمریکا تایید کرد که افراد مبتلابه مشکل تعریق بیش‌ازحد زیربغل می‌توانند در صورت عدم کارایی مواد ضدبو از بوتاکس استفاده کنند.
بوتاکس باید به جاهایی از بدن تزریق شود که تعریق شدید در آن رخ می‌دهد. برای مثال، می‌توان به نقاطی از بدن همچون زیر بغل، کف دست، پاها و صورت اشاره کرد. تاثیر این تزریق‌ها تنها به مدت ۸ ماه دوام می‌آورد و بعدازاین مدت باید دوباره تزریق بوتاکس انجام بگیرد.
بنابر نتایج تحقیقی که در سال ۲۰۱۲ در مجله Surgeo- چاپ شد، می‌توان گفت که بوتاکس درمانی موثرترین راه برای درمان تعریق بیش‌ازحد است، چون در این نوع درمان به جراحی نیاز نیست و عوارض جانبی ناخوشایندی به بار نمی‌‌آید.
علاوه بر این، محققان در حال طراحی و ساخت میکرو سوزن‌هایی هستند تا بتوانند بدون درد یا با درد کم بوتاکس را به بدن فرد تزریق کنند.
5- درمان بی‌اختیاری ادرار
بیش فعالی مثانه باعث می‌شود که فرد همواره نیاز رفتن به دستشویی را در خود احساس کند. این بیش‌فعالی مثانه با بیش فعالی عضله‌ای در ارتباط است. در سال ۲۰۱۴ در مجلهResearch and Reports i- Urology تحقیقی به چاپ رسید که براساس نتایج آن تزریق بوتاکس به دیواره مثانه می‌تواند با جلوگیری از انقباض عضلات مثانه به درمان مثانه بیش‌فعال کمک کند.
در سال ۲۰۱۳ سازمان غذا و داروی آمریکا تایید کرد که تزریق بوتاکس یک درمان موثر برای بیمارانی است که درمان‌های پزشکی باعث بهبود مثانه بیش‌فعال آنها نشده است.
دیگر درمان‌های موثر شامل اصلاح رفتار یا داروهای خوراکی است که عوارض جانبی مانند خشکی دهان و یبوست دارند
از عوارض جانبی استفاده از بوتاکس این است که فرد قادر به تخلیه کامل ادرار خود نخواهد بود و درنتیجه احتمال عفونت‌های دستگاه ادراری در او افزایش می‌یابد.
در یکی از تحقیقات انجام‌گرفته درزمینه تاثیر بوتاکس روی درمان بی‌اختیاری ادرار محققان دریافتند که ۲۹ درصد بیمارها می‌توانند تنها با یک سری از تزریق‌های بوتاکس به مدت یک سال یا بیشتر از بی‌اختیاری ادرار خلاص شوند.
6- رفع مشکلات پوستی
به عقیده انجمن پوست‌شناسی آمریکا پسوریازیس یک مشکل پوستی مزمن است که دلیل رخ دادنش، رشد بسیار سریع سلول‌ها است. باوجوداین، می‌توان از طریق بوتاکس این مشکل پوستی را برطرف کرد. این رشد سریع سلول‌ها در نقاطی از بدن همچون زانوها، آرنج‌ها، پوست سر، دست‌ها و پا رخ می‌دهد.
دکتر ماریا هوردینسکی، رئیس بخش پوست‌شناسی دانشگاه مینه‌سوتای آمریکا و همکارانش در حال تحقیق در مورد تاثیر تزریق بوتاکس در درمان پسوریازیس هستند تا از آن به‌عنوان جایگزینی برای داروهای موضعی یا نوردرمانی استفاده شود.
دکتر هوردینسکی می‌گوید: «نتایج اولیه تحقیق ما نشان داد که حتی درمان‌بخشی از این مشکل پوستی از طریق بوتاکس نیز می‌تواند برای فرد سودمند باشد.»
او خاطرنشان می‌کند که مرسوم‌ترین عارضه جانبی استفاده از بوتاکس این است که ناحیه درمان شده دچار خارش می‌شود. دیگر عوارض جانبی شامل درد موضعی یا عفونت است.
در موارد نادر، بوتاکس تزریق‌شده به محل آسیب‌دیده ممکن است به‌جاهای دیگر بدن منتشر شود و درنتیجه بی‌اختیاری ادراری، سختی در نفس کشیدن و بلعیدن غذا یا مرگ را به بار آورد. در مورد بی‌خطری بوتاکس در درمان مشکلات پوستی و همچنین مدت‌زمان کارایی آن تحقیقات بیشتری باید انجام بگیرد.
7- درمان ناهنجاری‌های صدا
تزریق بوتاکس یک درمان تایید نشده برای اختلال‌های صدا مانند آواپریشی اسپاسم‌گونه (spasmodic dysphonia) است.
محققان موسسه ملی ناشنوایی و دیگر اختلال‌های ارتباطی می‌گویند که در مشکل آوا پریشی اسپاسم گونه، عضله‌های درون تارهای صوتی حرکت‌های غیرارادی ناگهانی (به‌نام اسپاسم یا گرفتگی) را تجربه می‌کنند که در توانایی تارهای صوتی برای لرزیدن و تولید صدا اختلال ایجاد می‌کنند.
آواپریشی اسپاسم‌گونه درمان معروف و شناخته‌شده‌ای ندارد، اما به عقیده انجمن ملی آواپریشی اسپاسم‌گونه، تزریق مستقیم بوتاکس به حنجره می‌تواند به مدت ۳ یا ۴ ماه صدا را بهبود ببخشد. عوارض جانبی موقت این نوع از درمان شامل ضعف صدا، سختی در تنفس و بلعیدن است.
8- تسکین درد کمر
در مورد تاثیر بوتاکس روی کاهش درد کمر همچنان تحقیقاتی در حال انجام است. طرفداران نظریه تاثیر مثبت بوتاکس روی درد کمر بر این اعتقاد هستند که بوتاکس با کاهش اسپاسم‌های عضله و التهاب کمر به تسکین درد کمر کمک می‌کند.
در این نوع از درمان اثرات مثبت بوتاکس ۱۰ تا ۱۴ روز پس از تزریق آغاز می‌شوند و به مدت ۳ تا ۴ ماه ادامه می‌یابد.
به عقیده مرکز ستون فقرات دانشگاه کالیفرنیا در لس‌آنجلس «افرادی که خود را تحت درمان بوتاکس قرار می‌دهند، بهتر است درمان فیزیکی را نیز انجام دهند تا عضله‌های کمر و دیگر عضله‌های بدن خود را نیز قوی کنند.»
عوارض جانبی بوتاکس در درمان کمردرد شامل درد و ورم در قسمت تزریق‌شده است و بعضی از افراد گفته‌اند که این تزریق باعث سردرد و حالت تهوع در آنها شده است.
بر اساس گزارشی که در سال ۲۰۱۱ در The Cochrane Library منتشر شده است، می‌توان گفت که تا به امروز در مورد کارایی بوتاکس در درمان کمردرد تحقیقات زیادی انجام نگرفته است.
باوجوداین، دانشگاه ییل آمریکا در حال نام‌نویسی شرکت‌کننده‌هایی برای انجام یک تحقیق وسیع در مورد تاثیر بوتاکس روی تسکین درد کمر است.
منبع: یک پزشک
