از زمان شروع بارداری، بدن با ترشح هورمون‌ها، خود را برای یک زایمان طبیعی آماده می‌کند. این هورمون‌ها روی عضلاتی مانند عضلات لگن، کمر و شکم تأثیر می‌گذارد تا شما بتوانید بدون دخالت دارو در پایان بارداری زایمان کنید. این گونه زایمان، زایمان فیزیولوژیک نامیده می‌شود که در آن پزشک و ماما هیچ دارویی به شما تزریق نمی‌کنند، فقط شما را تحت نظر قرار می‌دهند و بدن شما با طی کردن روند زایمان، جنین را به دنیا می‌آورد. زایمان فیزیولوژیک در واقع همان زایمان طبیعی است که بدون آمپول فشار یا دیگر داروها انجام می‌شود. در این مطلب می‌توانید با مزایا و ممنوعیت انجام زایمان فیزیولوژیک و همین‌طور روش‌های کاهش درد در این زایمان آشنا شوید.
در این مقاله مطالعه می‌کنید:
- مزایای زایمان فیزیولوژیک
- ممنوعیت انجام زایمان فیزیولوژیک
- روش‌های کاهش درد زایمان فیزیولوژیک
مزایای زایمان فیزیولوژیک
در زایمان طبیعی، پزشک یا با تزریق دارو، روند زایمان را کنترل می‌کند یا ممکن است از روش‌های کاهش درد استفاده کند. به این گونه زایمان، زایمان واژینال نیز گفته می‌شود. اما در زایمان فیزیولوژیک، پزشک و ماما تا زمانی که مورد خطرناکی را مشاهده نکنند در روند زایمان شما هیچ دخالتی نخواهند داشت. زایمان فیزیولوژیک نسبت به زایمان واژینال مزایایی دارد که برخی از آنها شامل موارد زیر است:
زمان زایمان: وقتی خانم بارداری تصمیم می‌گیرد که به صورت فیزیولوژیک زایمان کند، تا پایان بارداری صبر می‌کند. انجام زایمان در هفته‌های آخر بارداری یعنی ۳۹ و ۴۰، باعث می‌شود که جنین کاملاً رشد کند و پس از زایمان نیازی به مراقبت‌های ویژه نداشته باشد. همچنین در هفته‌های پایانی، رشد مغز جنین نیز کامل می‌شود.
بهبودی سریع‌تر: دهانۀ رحم و واژن بسیاری از خانم‌هایی که به صورت فیزیولوژیک زایمان می‌کنند، شکافی برنمی‌دارد و نیازی به بخیه نیست. همچنین معمولاً در زایمان فیزیولوژیک پرینه پاره نمی‌شود. اما هنگامی که پزشک یا ماما، پرینه را شکاف می‌دهند، پس از زایمان این ناحیه را بخیه می‌زنند. این امر احتمال عفونت و خونریزی بعد از زایمان را افزایش می‌دهد.
کاهش عوارض ناشی از دارو: داروهایی که هنگام زایمان به منظور سرعت بخشیدن تزریق می‌شود، ممکن است با افزایش انقباضات رحمی، اکسیژن‌رسانی به جنین را با مشکل مواجه کند. همچنین این داروها، احتمال خونریزی مادر پس از زایمان را نیز افزایش می‌دهد. توجه داشته باشید اگر مقدار دارویی که به شما تزریق می‌شود، انقباضات رحم را بیش از اندازه افزایش دهد، احتمال پارگی رحم و کنده شدن زودهنگام جفت نیز بیشتر خواهد شد.
اگر بارداری پرخطر ندارید، از پزشک خود بخواهید که زایمانتان را به صورت فیزیولوژیک برنامه‌ریزی کند. توجه کنید که زودتر از موعد به بیمارستان نروید. اگر در بیمارستان بستری شوید، بهتر است در مورد تمام داروهایی که به شما داده می‌شود، سؤال کنید. در هر شهری که زندگی می‌کنید، در مورد بیمارستانی که زایمان فیزیولوژیک انجام می‌دهد، تحقیق کنید. این حق شماست که زایمانی انجام دهید که کمترین خطر و عارضه را برای شما و کودکتان دارد.
ممنوعیت انجام زایمان فیزیولوژیک
به‌طورکلی اگر امکان زایمان طبیعی واژینال وجود نداشته باشد، زایمان فیزیولوژیک را نیز نمی‌توان انجام داد. همچنین در مواردی که مادر به القای زایمان احتیاج داشته باشد نیز زایمان فیزیولوژیک صورت نمی‌گیرد. در صورت وجود هر کدام از موارد زیر، زایمان فیزیولوژیک انجام نمی‌شود:
- ابتلا به پره‌اکلامپسی
- پرولاپس بند ناف
- خونریزی شدید مادر باردار
- تبخال تناسلی
- بارداری سه‌قلو یا بیشتر
- بیماری قلبی یا ریوی مادر
- اختلالات رشد چنین
- قرارگیری غیرطبیعی جنین
- اختلالات لانه‌گزینی مانند جفت چسبنده یا جفت سرراهی
روش‌های کاهش درد زایمان فیزیولوژیک
زایمان فیزیولوژیک نیز مانند زایمان با دردهایی همراه است. برای کاهش درد زایمان فیزیولوژیک از دارو استفاده نمی‌شود و می‌توان از روش‌های غیردارویی با تأثیرات روحی و روانی، درد زایمان فیزیوژیک را کاهش داد. برخی از این روش‌ها شامل موارد زیر است:
آماده كردن شرایط روانی مادر: پرسنل زایشگاه یا ماما در ابتدا خود را به زن باردار معرفی و سعی می‌كنند یك جو آرام را به وجود آورند. این آشنایی باعث ایجاد اعتماد زن باردار به ماما می‌شود.
حضور یك همراه حمایت‌کننده در كنار مادر: بعضی از بیمارستان‌ها این امکان را می‌دهند که همسر شما هنگام زایمان حضور داشته باشد. همچنین مامای همراه نیز می‌تواند هنگام زایمان شما را همراهی کند. اگر این امکان میسر نبود، از یک دوست یا خواهش کنید در کنارتان باشد، زیرا تعداد زیادی از خانم‌های باردار، عصبی و زودرنج هستند و این مسئله باعث ایجاد مشكلات و ناراحتی‌های زیادی طی مراحل زایمان می‌شود و زنان باردار فكر می‌كنند كه از حمایت لازم برخوردار نیستند.
وضعیت‌های مادر در زایمان: برای کاهش درد می‌توان وضعیت‌های مادر را تغییر داد. مادر باردار می‌تواند به شکل‌های زیر قرار بگیرد:
- ایستاده: در حالت ایستاده دست‌های خود را به دیوار تكیه دهید و وزن خود را به جلو وارد كنید. در این حالت، وزن جنین بیشتر به كمر وارد می‌شود نه به لگن.
- نشسته: به صورت برعكس روی صندلی بنشینید و پاها را از قسمت زانو به جلو بیاورید. از مامای همراه بخواهید که ماساژ پشت را انجام دهد.
- سجده: زمانی كه دهانۀ رحم كامل باز نشده است، طوری روی پاهایتان بنشینید كه زانوها و سر شما پایین قرار بگیرد و در وضعیتی مشابه سجده قرار بگیرید.
- خوابیده: خوابیدن به پهلوی چپ، بهترین وضعیت در طول زایمان است و خون‌رسانی به جنین بهتر انجام می‌شود. در این حالت می‌توان زیر سر و زانوی خود بالش قرار دهید تا احساس آرامش كنید.
ماساژ: این یك روش شگفت‌انگیز در كاهش درد است که توسط همسر یا مامای همراه انجام می‌شود. می‌توان ماساژ را با مقدار كمی پودر تالك یا روغن گیاهی انجام داد. ماساژ به کاهش درد و آرامش شما کمک زیادی می‌کند.
كاربرد گرما: استفاده از پتوهای گرم‌كننده و كمپرس گرم، وان آب گرم، دوش گرم یا استفاده از پد گرم و مرطوب می‌تواند در طول زایمان درد را کاهش دهد. كار گرما این است كه جریان خون آن منطقه را زیاد می‌كند و باعث آرامش و راحتی می‌شود. همچنین گرما باعث تسكین درد كمر ناشی از خستگی خواهد شد.
رایحه درمانی: رایحه درمانی، درمان با بوی خوش است. در این روش از روغن‌ها، شیرۀ گیاهان، علف‌ها و درختان استفاده می‌شود. اسطوخودوس، زاج و بركاموت برای آرامش مادر استفاده می‌شود. همچنین می‌توان چند قطره از آن را درون یك وان آب گرم ریخت.
روش لاماز: در روش لاماز خانم‌ها به جای اینكه داد و فریاد كنند و كنترل دردشان را از دست بدهند، با شل كردن عضلات و الگوی تنفسی، انقباضات رحمی را ضعیف جلوه می‌دهند. این استراتژی همچنین شامل تمركز روی یك نقطۀ مركزی مثل تابلوی مورد علاقه و زیبایی است. این تمركز باعث می‌شود كه راه‌های عصبی مشغول شوند و به درد پاسخ ندهند. هنگام انجام این روش، خانم باردار یاد می‌گیرد مادامی كه یك گروه از عضلات ویژۀ خود را منقبض می‌كند، عضلات دیگر را شل كند.
روش برادلی: روش برادلی، معمولاً زایمان به وسیلۀ حمایت همسر نامیده می‌شود و بر پایۀ مشاهداتی ابداع شده كه روی رفتار حیوانات دیده شده است. در این روش روی به كار بردن هماهنگ بدن، استفاده از كنترل تنفسی، تنفس شكمی و تشویق به شل كردن عمومی بدن تأکید می‌شود و شوهر، نقش فعالی را در كمك كردن به همسر باردارش برای شل كردن بدن و استفادۀ صحیح از تكنیك‌های تنفسی بر عهده می‌گیرد.
تكنیك‌های تجسم خلاق: روش تمركز حواس و منحرف كردن حواس از درد، تکنیکی برای تسكین درد است. بعضی از خانم‌ها در اتاق زایمان به وسایل مورد علاقه‌‌‌شان فكر می‌كنند و طی انقباضات، توجه خود را معطوف به آن جسم می‌کنند.
تكنیك‌های تنفسی: تكنیك‌های تنفسی شامل تنفس پاك، تنفس آرام، تنفس گام به گام متغیر، تنفس گام به گام الگویی یا اصلاح‌شده است. این تکنیک‌ها معمولاً در کلاس‌های آمادگی زایمان آموزش داده نمی‌شود. چنین تكنیک‌هایی باعث حواس‌پرتی مادر باردار از درد می‌شود و به او كمك خواهد کرد تا انقباضات خود را كنترل کند.
موزیك: موسیقی ضبط‌شده یا زنده، ریتم تنفسی را آرام می‌کند و طی زایمان آرامش بیشتری ایجاد خواهد کرد. در نتیجه اضطراب، استرس و درد را كاهش می‌دهد.
آب‌درمانی: آب‌درمانی شامل حوضچه شنا، حمام و جكوزی است كه در آنها از آب گرم استفاده می‌شود. در برخی بیمارستان‌ها از یك وان آب با هوای فشرده استفاده می‌شود که باعث كاهش تولید آدرنالین و در نتیجه کم شدن اضطراب و ناراحتی زنان می‌شود و با افزایش سطح اكسی‌توسین و اندورفین باعث تحریك انقباضات رحمی و كاهش احساس درد خواهد شد. برای استفاده از حمام، وان یا جكوزی توصیه می‌شود كه طی فاز فعال باشد، زیرا استفاده از این روش طی فاز نهفته باعث كند شدن انقباضات مؤثر و گاهی متوقف شدن آنها به صورت موقتی می‌شود. دمای آب باید ۳۷ درجۀ سانتی‌گراد یا كمتر باشد. درصورتی‌كه از آب‌درمانی طی زایمان استفاده می‌شود، مادر باردار می‌تواند شروع به نوشیدن مایعات كند. استفاده از روش آب‌درمانی می‌تواند باعث ایجاد آرامش مادر شود و درد پشت و شكم او را نیز کاهش دهد.
منبع:مادرشو
