اسهال چیست؟
وقتی اسهال دارید، اجابت مزاج (یا مدفوع) شما شل و آبکی است. معمولا رایج بوده و جدی نیست.
بیشتر افراد چند بار در سال دچار اسهال میشوند. معمولا 2 تا 3 روز طول میکشد. برخی افراد بیشتر به آن مبتلا میشوند. دلیل آن میتواند سندرم روده تحریکپذیر (IBS) یا شرایط دیگر باشد.
دلیل اسهال چیست؟
معمولا اسهال به این دلیل اتفاق میافتد که ویروسی وارد روده میشود. برخی افراد آن را آنفولانزای روده یا آنفولانزای معده مینامند.
دلایل دیگر آن شامل موارد زیر میشود:
– سوءمصرف مواد الکلی
– حساسیت به مواد غذایی خاص
– دیابت
– بیماریهای روده (از قبیل بیماری کرون یا کولیت زخمی)
– خوردن غذاهایی که دستگاه گوارشی را ناراحت میکنند
– آلودگی به باکتری (دلیل بیشتر انواع مسمومیت غذایی) یا دیگر اندامکها
– سوءمصرف ملینها
– داروها
– تیروئید بیشفعال (پرکاری تیروئید)
– پرتودرمانی
– دویدن (برخی از افراد به دلیلی نامعلوم به اسهال دوندگی مبتلا میشوند)
– برخی از سرطانها
– جراحی دستگاه گوارشی
– مشکل جذب مواد مغذی خاص، که سوءجذب نیز خوانده میشود.
اسهال میتواند یبوست را نیز به دنبال داشته باشد، بویژه برای افرادی که دچار سندرم روده تحریکپذیر هستند.
علائم اسهال
علائم زیر ممکن است مشاهده شوند:
– نفخ معده
– گرفتگی عضلات
– مدفوع شل یا رقیق
– مدفوع آبکی
– احساس نیاز فوری به اجابت مزاج
– حالت تهوع و استفراغ
علائم جدیتری نیز وجود دارند، از جمله:
– خون یا مخاط در مدفوع
– کاهش وزن
– تب
اگر بیش از سه بار در روز مدفوع آبکی دارید و به اندازه کافی مایعات نمینوشید، ممکن است دچار کمبود آب بدن شوید. اگر این مساله درمان نشود میتواند مشکلی جدی ایجاد کند.
چه زمانی باید با پزشک خود تماس بگیرم؟
اگر علائم زیر را دارید پیشنهاد میکنیم با پزشک فورا مشاوره کنید:
– خون در اسهال، یا مدفوع سیاهرنگ و قیریشکل
– تب بالا (بیش از 38 درجه) یا تبی که بیش از 24 ساعت طول میکشد
– اسهالی که بیش از 2 روز طول میکشد
– تهوع یا استفراغی که مانع نوشیدن مایعات یا جایگزینی مایعات از دست رفته در بدن شما میشود
– درد شدید شکم یا باسن
– اسهال پس از بازگشت از کشوری خارجی
همچنین اگر اسهال دارید و هریک از علائم کمبود آب زیر را دارید فورا با پزشک خود تماس بگیرید:
– ادرار تیره
– میزان ادرار کمتر از حد معمول یا در کودکان تعداد دفعات خیسی پوشک کمتر از حد معمول
– ضربان قلب تند
– سردرد
– پوست خشک
– کجخلقی
– گیجی
تشخیص اسهال
پزشک درباره سابقه پزشکی شما و داروهایی که مصرف میکنید، و همچنین غذاها و نوشیدنیهایی که اخیرا مصرف کردهاید، سوال میکند. وی شما را معاینه فیزیکی میکند تا علائم کمبود آب بدن یا درد شکم را جستجو کند.
آزمایشاتی خاص میتوانند به تشخیص دلایل اسهال شما کمک کنند، از جمله:
– آزمایش خون برای بررسی بیماریها یا ناهنجاریهای خاص
– کولونوسکوپی، در موارد خاص، که در آن پزشک با لولهای نازک و انعطافپذیر که دارای دوربین و لامپی کوچک است، درون روده بزرگ شما را بررسی میکند. همچنین از این دستگاه برای برداشت نمونهای کوچک از بافت استفاده میکند. یا ممکن است پزشک تنها سیگموئیدوسکوپی را انجام دهد، که قسمت پایین روده را بررسی میکند.
– آزمایش مدفوع برای بررسی باکتریها یا انگلها
درمان اسهال
اگر مورد شما خفیف است نیازی به هیچ دارویی ندارید. همچنین باید بدنتان آب کافی داشته باشد. باید حداقل شش لیوان 8 در روز مایعات بنوشید. نوشیدنیهای جایگزین الکترولیت یا نوشابههای بدون کافئین بنوشید.
سوپ مرغ (بدون چربی)، چای با عسل، و نوشیدنیهای انرژیزا نیز انتخاب خوبی هستند. به جای نوشیدن مایعات همراه با وعدههای غذایی، بین وعدههای غذایی مایعات بنوشید. به طور مکرر مقادیر کمی مایعات به صورت جرعهجرعه بنوشید.
چگونه میتوانم احساس بهتری داشته باشم؟
ممکن است ناحیه مقعد شما به دلیل اجابت مزاج مکرر در شرایط اسهال زخم شود. ممکن است هنگام دستشویی رفتن دچار خارش، سوختگی یا درد شوید.
برای تسکین، دوش آبگرم بگیرید. سپس، ناحیه را با دستمال نرم و تمیزی خشک کنید (دستمال را نکشید). همچنین ممکن است از کرم بواسیر یا ژل نفتی در ناحیه آلوده استفاده کنید.
اسهال با چندین بار مراجعه فوری به دستشویی در مدتی کوتاه حضور خود را نشان میدهد. وقتی دو تا چندبار در روز مدفوعی شل و آبکی دفع میکنید، میدانید که اسهال دارید.
ممکن است علائم زیر را نیز داشته باشید:
– گرفتگی عضلات
– درد شکم
– نفخ معده
– حالت تهوع
– تب
– استفراغ
حتی بدون دارو، معمولا اسهال در 48 ساعت برطرف میشود. مهمترین کارهایی که باید در این مدت انجام دهید به شرح زیر هستند:
– در طول مدت دورهی اسهال آب بدن خود را تامین کنید
– از غذاهایی که علائم شما را تشدید میکنند پرهیز کنید
از کمبود آب بدن جلوگیری کنید
این علامت، به ویژه وقتی علائم طول میکشند یا اگر استفراغ میکنید، به دنبال اسهال میآید.
به محض اینکه شروع اسهال را متوجه میشوید، مایعات را در بالاترین اولویت قرار دهید.
وقتی اسهال دارید، مقدار زیادی آب بنوشید. همچنین مایعاتی مصرف کنید که سطح سدیم و الکترولیت بدن شما را بالا ببرد. به عنوان نمونه:
– آبگوشت
– سوپ
– میوه و آبمیوه
وقتی علائم اسهال جدی میشوند
بیشتر موارد اسهال چیزی بیشتر از ناراحتی جزیی نیستند. اما گاهی، شرایطی جدی را هشدار میدهند.
اگر کودک شما بیش از 24 ساعت دچار اسهال است با پزشک خود صحبت کنید. اگر خود شما بیش از 3 روز اسهال دارید، وقت ملاقات بگیرید.
اگر علائم زیر را دارید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید:
– درد شدید شکم یا مقعد
– خون در مدفوع
– مدفوع سیاهرنگ قیرگون
– تب بالا (بیشتر از 38 درجه)
– علائم کمبود آب بدن
این علائم میتوانند هشدار بیماریهای زیر باشند:
– عفونت
– بیماری التهاب روده
– التهاب لوزالمعده
– سرطان روده
همچنین، اگر سرطان دارید یا اخیرا روش درمانی یا دارویی برای آن استفاده کردهاید، حتما اسهال خود را به پزشک اطلاع دهید.
وقتی اسهال برطرف نمیشود
اگر پس از 4 هفته هنوز اسهال دارید، آنگاه به اسهال مزمن مبتلا شدهاید.
پزشک شما برای تشخیص دلیل، باید علائم و سابقه پزشکی شما را بداند. اگر موارد زیر را به او بگویید بهرهی بیشتری از ملاقات خود با پزشک خواهید برد:
– چه مدت اسهال داشتهاید
– آیا اسهال به صورت دورهای رخ میدهد، یا پیوسته است
– اگر فکر میکنید مواد غذایی یا شرایطی خاص آن را بهتر یا بدتر میکنند
– اگر مدفوع شما خونی، چرب، روغنی، یا آبکی است
– علائم دیگری که دارید، و مدتی که این علائم را داشتهاید
– اگر سابقه اسهال مزمن در خانواده خود دارید
– مکانهایی که اخیرا به آنها سفر کردهاید
– مواد غذایی نامعمولی که اخیرا مصرف کردهاید
– هر دارو یا مکملی که استفاده میکنید
– اگر مقدار زیادی وزن از دست دادهاید